تبیین تعلل ورزی تحصیلی بر اساس نشخوار فکری و خودآگاهی هیجانی

چکیده

هدف: این پژوهش با هدف بررسی تأثیر نشخوار فکری و خودآگاهی هیجانی بر تعلل‌ورزی تحصیلی در میان دانش‌آموزان انجام شد.

مواد و روش: مطالعه حاضر از نوع توصیفی-همبستگی بود که بر روی 250 دانش‌آموز دوره متوسطه دوم در ناحیه یک آموزش و پرورش شهرستان تبریز در سال تحصیلی 1402-1403 انجام شد. شرکت‌کنندگان به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند و پرسشنامه‌های تعلل‌ورزی تحصیلی تاکمن (1989)، نشخوار فکری نولن-هوکسما و مارو (1991) و خودآگاهی هیجانی گرنت و همکاران (2002) را تکمیل کردند. تحلیل داده‌ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیره در نرم‌افزار SPSS نسخه 26 انجام شد.

یافته‌ها: نتایج نشان داد که نشخوار فکری با تعلل‌ورزی تحصیلی رابطه مثبت و معناداری دارد (r = 0.62, p < 0.001) در حالی که خودآگاهی هیجانی با تعلل‌ورزی تحصیلی رابطه منفی و معنادار نشان داد (r = -0.57, p < 0.001). نتایج رگرسیون چندمتغیره نیز نشان داد که نشخوار فکری (β = -0.45, p < 0.001) و خودآگاهی هیجانی (β = 0.38, p < 0.001) پیش‌بین‌های معناداری برای تعلل‌ورزی تحصیلی هستند و مدل رگرسیون به طور معناداری 52 درصد از واریانس تعلل‌ورزی تحصیلی را تبیین می‌کند (R² = 0.52, F = 25.78, p < 0.001).

نتیجه‌گیری: این یافته‌ها نشان می‌دهند که نشخوار فکری به عنوان یک عامل شناختی منفی موجب افزایش تعلل‌ورزی تحصیلی می‌شود، در حالی که خودآگاهی هیجانی می‌تواند با بهبود تنظیم هیجانی، تعلل‌ورزی را کاهش دهد. بر این اساس، تقویت مهارت‌های خودآگاهی هیجانی و کاهش نشخوار فکری از طریق مداخلات آموزشی و روان‌شناختی می‌تواند راهکار مؤثری برای بهبود عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان باشد.